Şirketlerde İş Etiği ve Yazılı Etik Kodların Önemi
Son zamanlarda “iş etiği” ve “etik kodlar” gibi ifadeleri, özellikle modern iş hayatında ya da diğer bir deyişle “plaza hayatında” çok fazla duyar olduk. Aslında ister küçük bir işletmede isterseniz de büyük bir şirkette çalışıyor olun, çalıştığınız firma tarafından koyulan genel kurallara uymanın yanı sıra, belki de çoğu firmada yazılı olmayan “etik kodlar”a uyulması beklenmektedir. Peki bir firmada çalışanların iş etiğine uyması bu kadar önemli midir ya da bu kadar önemliyse bu tür soyut kavramlar neden yazılı kurallara dönüştürülmemektedir?
İşletmelerin ekonomik beklentileri karşılaması gerekirken, aynı zamanda etik sorumlulukları da vardır. Organizasyon şemasının en altından en üstüne kadar herkes bu sorumlulukları yerine getirmeye özen göstermelidir. İş etiğinin neden bu kadar önemli olduğunun üzerine birçok örnek verilebilir, fakat hiç kuşkusuz en güzel örneklerden biri Wall Street'in 2008’de yaşadığı çöküşü olacaktır. Bir zamanların saygın finansal kurumları kötü seçimleri ve şüpheli davranışları sebebiyle manşet oldular.
İş etiğini, sektörden ve bulunulan coğrafyadan bağımsız düşünülerek “evrensel iyi” olanın iş yerinde gerçekleştirilmesi ya da hedeflenmesi olarak tanımlayabiliriz.
İş Etiği ve Etik Kodlar Nedir?
“İş etiği” ve “etik kodlar”ın tanımı yapılmadan önce “etik” nedir, bunu açmamız gerekmektedir. Etik kelimesini köken açısından incelediğimizde Eski Yunancaya dayandığını ve ethos kelimesinden geldiğini görüyoruz. Ethos'u da ahlak, örf, adap olarak açıklayabiliriz. Türk Dil Kurumu’na baktığımızda ise “etik” kelimesini töre bilimi, etik bilimi, ahlaki, ahlakla ilgili olarak açıklanmasının yanı sıra “çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü” olarak da tanımlamıştır. İş etiği ve etik kodlar tam da bu açıklama etrafında dönmektedir: Tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü. İş etiği ve bir şirketin olmazsa olmazı yazılı etik kodlara baktığımızda da genel olarak üç temel değere vurgu yapıldığını görüyoruz: Dürüstlük, saygı ve sorumluluk.
• Dürüstlük
South University İşletme Fakültesi'nde öğretim üyesi olan Dr. Jill Young'a göre, dürüstlük en önemli ve en temel etik kavramdır. Dr. Young, “Dürüstlükle hareket ederseniz, etik davranış sadece doğal bir ilerlemedir” diyor. ABD’li iş adamı Warren Buffet da bir kişiyi işe alırken üç önemli kriteri olduğunu belirtiyor: Dürüstlük, zeka ve enerji. Eğer bir kişide dürüstlük yoksa, diğer iki özelliğin, yani zeka ve enerjinin, işe alan kişiye zarar vereceğini söylüyor.
• Saygı
İş etiğinden bahsederken, sadece evrensel etik kurallarının yapı taşı değil aynı zamanda profesyonelliğin de en büyük gerekliliği olan saygıyı es geçemeyiz. İş yerinde saygılı olmak derken de sadece üst kıdemdeki insanlara saygılı olmaktan bahsedilmemektedir; bireylere, kanunlara, iş yerinin bulunduğu ülkedeki örf ve adetlere saygı duymaktan kapsamaktadır.
• Sorumluluk
Şirketler ekonomik beklentileri karşılaması gerekirken, aynı zamanda etik sorumlulukları da vardır. Organizasyon şemasının en altından en üstüne kadar herkes bu sorumlulukları yerine getirmeye özen göstermelidir.
Etik taahhüdü artırmak için hizmet sunan Josephson Enstitüsü Genel Müdürü Rich Jarc, çalışanların mevcut görevlerinin kapsamının ötesine bakması söz konusu olduğunda doğru kararı vermenin zor olabileceğini söylüyor. Peki, yapılacak doğru şey nedir? “Bu çalışanın sorumluluğuna bağlıdır.” diyor Jarc. Çalışanlar işlerini yaparken yanlış olan bir şeyi görmezden gelir ve bunun sorumluluğunu almayıp ya da bu durumu bir üst mertebeye iletmezlerse, işte bu durum bir zaman sonra büyük bir sorun haline gelebilir.” diye ekliyor Jarc.
Peki Şirketinizde Etik Kodları Nasıl Oluşturabilirsiniz?
Şirketinizi bir insan vücudu olarak düşünürseniz, yazılı etik kodlar da şirketinizin kalbidir. Etik kodlar, şirketinizin neye inandığına, çalışma şekline, şirketinizdeki çalışanların birbirleriyle ve müşterilerinizle ilişkilerini nasıl sürdürmesi gerektiğini gösteren bir yol gösterici olarak düşünmelisiniz. Etik kodlar, çalışanlarınızın, müşterilerinizin, tedarikçilerinizin ve ortaklarınızın nasıl muamele göreceğini belirleyen bir harita çizmektedir.
Eğer şirketinizde yazılı etik kodlar bulunmuyorsa, bu kodların oluşturulması için öncelikle şirket misyon ve vizyonlarının detaylı bir şekilde okunması gerekmektedir. Eğer yazılı etik kodlarınız var ise şirket misyon ve vizyonuna bakarak tekrardan gözden geçirebilirsiniz.
- Anlaşılması kolay olmalıdır. Herhangi bir teknik veya yasal jargon içermemelidir.
- Kapsamlı olmalıdır, çalışanlarınızın günlük yaşamlarını etkileyebilecek tüm önemli ve ortaya çıkabilecek ortak sorulara yanıt vermelidir.
- Yazılık etik kodlarınız tüm çalışanlarınıza, müşterilerinize ve potansiyel müşterilerinize açık olmalı.
- Şirketin üst yönetim ekibi tarafından onaylanmış olmalıdır. Eğer mümkünse, CEO tarafından yazılmış bir önsözü de içermelidir.
- Görsel olarak temiz ve dikkat çekici olmalıdır.
- Şirketinizdeki etik kodları oluştururken uluslararası firmaların yazılı kodlarına göz atılabilir: Google, Facebook ve Starbucks gibi.
Her ne kadar maddeler halinde sıralasak da hiçbir profesyonel destek almadan, yalnızca şirket misyon ve vizyonlarınızı baz alarak ya da uluslararası firmaların yazılı etik kodlarını inceleyerek şirketinizde sıfırdan etik kodları oluşturmanız güç olabilir.
SpeakHub olarak şirketinizde etik kültürün yerleştirilmesi, etik kodlarınızın yazılı hale getirilmesi hususunda destek sağlamaktayız. Var olan etik kodlarınızı global etik ilkelere uygun olarak gözden geçiriyor ya da en baştan yazılması konusunda danışmanlık veriyoruz.